Türk edebiyatının Batılı anlamda ilk romanı Halid Ziya Uşaklıgil’in Mai ve Siyah adlı romanıdır.

Roman, o dönemin basın yayın (Bâbıâli) dünyasını ve bu dünyanın acımasız, ikiyüzlü gerçekleri karşısında yenik düşen Ahmet Cemil'in hayalci kişiliğinde Edebiyatı Cedide’nin bakış açısını yansıtır.

Mai ve Siyah bir düş kırıklığı romanıdır, hayal ve gerçeğin çatışmasını yansıtır. Mavi hayalin, siyah gerçeğin simgesidir. Mavi bir gecede başlayan roman siyah bir gecede, gerçeğin kazanmasıyla biter.

Hülya ve süs asıldır romanda. Gözlemci gerçekçiliği güçlüdür. Ruh tahlillerinde çok başarılıdır. Kahramanlarının yaşadıklarını içindeki çevreyle örtüştürerek başarıyla aktarır.