“Makyavel’den  çevirdiğin  bütün  parçaları  okudum.  İlk  on  sayfada  yeni  olan  pek  fazla  bir  şey göremedim, fakat gelişeceğini ümit ediyordum. Bir sonraki on sayfa daha iyi değildi. Sonuncusu ise bütünüyle  alelâde.  Machiavelli’den  öğrenecek  fazla  bir  şeyim  olmadığını  görüyorum;  [siyasî] hileye dair onun bildiklerinden daha fazla malumat sahibiyim. Onu tercüme etmene artık gerek yok.”

Bu sözleri Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa, mütercimi olan Türk Ermenisi Artin’e söylüyor. Ne  zaman?  Osmanlı  Devleti  dâhil  İslâm  dünyasının  askerî  mağlubiyetler  sonrasında  zarureten veya  isteyerek  gözlerini  Avrupa’ya  ve  Avrupaî  değerlere,  bu  arada  Makyavel’in Hükümdar’ına diktiği,  kendisinin  de  “aydınlanmaları  ve  medeniyet  getirmeleri”  için  Paris’e,  Londra’ya  talebe 

gönderdiği bir dönemde; böyle bir halet-i ruhiye içinde...

Kavalalı’nın bu sözlerini nasıl anlamak doğru olur?