Osmanlı Padişahları içinde IV. Murat’ı zirveye oturtan, kanlı bir darbenin sonrasında tahta çıkmış olması, çocuk yaşına ve annesi Kösem Sultan’a rağmen başarması olmuştur. Devlet, paralel bir yapı içinde sıkışmış; hazine boşaltılmış, askeriyede disiplin yitirilmişti.

Güvenilir devlet adamları bulmak zordu. Ancak o, büyük dedesi Yavuz Sultan Selim’i örnek almıştı ve başaracaktı. 20 yaşında derin devleti bitirirken, 26 yaşında “Bağdat Fâtihi” unvanını kazanacaktı.

İtalyan Senatosu’nda zekâsı ve hiddeti konuşulmuş; korkusuzluğu, kararlılığı ve dik duruşuyla engelleri aşmayı başarmıştı. Paslanmış İslâm kılıcına kanı ile su vererek genç nesillere rol model olmuştur.