Felsefe ile kelamın birbirleriyle kıyasıya tartışması ilk önce kelam âlimleri tarafından başlatılmıştır. Onlar, tercüme edilen felsefî düşüncelerin nassın zahiri ve özüyle çeliştiğini iddia ederek başta Platon ve Aristoteles olmak üzere ilahiyatçı dedikleri müslüman filozofları da hedef almışlardır. Başlangıçta parçacı olan bu eleştiriler, Gazzâlî’nin Tehâfütü’l-Felâsife’si ile derlenip toparlanmıştır. Gazzâlî’ye esaslı cevaplar ise, İbn Rüşd’den gelmiş ve bu gelenek Fatih döneminde yeniden canlanmıştır.

Genel itibariyle Gazzâlî, filozofları eleştirirken felsefeyi iyi öğrendikten sonra bu işi kendisine iş edinmiştir. Aynı şekilde İbn Rüşd de hem filozofları ve hem de Gazzâlî’yi detaylı bir şekilde okuduktan sonra Gazzâlî’yi eleştirme cihetine gitmiştir.

Üzerinde yoğunlaştığımız Hocazâde ve Ali Tûsî ise bilgilerinin temel kaynağı olarak Gazzâlî’nin Tehâfüt’ü ile yetinmişlerdir.

Biz bu çalışmada nispeten Gazzâlî ve İbn Rüşd’e atıflar yaparken Gazzâlî’nin filozoflar adına öne sürdüğü ve Hocazâde ile Ali Tûsî’nin de çoğunlukla aynen tekrar ettikleri filozoflara ait görüşleri dipnotlarda belirtmeye çalışarak bu iddia ve söylemlerin sağlamasını yapmaya gayret ettik.