Tanzimat Dönemi’nin büyük devlet adamı ve âlim Ahmet Cevdet Paşa’nın kızı olan Fatma Aliye, Türk edebiyatı ve matbuatında 1890’lı yılların başlarında Fransız edebiyatından yaptığı Meram çevirisiyle adını duyurur. Bu çevirisini, ancak “Bir Kadın” müstearıyla yayımlayabilen Fatma Aliye, kendisini ilk fark eden ve aynı zamanda üstadı da olan Ahmet Mithat Efendi ile ilk telifi Hayal ve Hakikat romanını yayımlar. Gerçi bu ilk telifinde de yine “Bir Kadın”dır. Onun bu ilk romanı ve özellikle Meram çevirisi, erkek egemen edebiyat ortamında büyük bir ilgi ve merak uyandırır, eserin yazarı ile ilgili ciddi tartışmalar yaratır. “Bir Kadın” müstearıyla çevirisi ve romanı yayımlanan yazarın Fatma Aliye olduğu anlaşılınca kimse inanmak istemez. Bunların, ağabeyi Ali Sedat tarafından veya babası Ahmet Cevdet’in yardımıyla yazıldığı iddia edilir. Ancak Fatma Aliye, tüm bu iddiaları kısa süre sonra arka arkaya kaleme aldığı Muhadarat, Refet, Udi, Levâyih-i Hayât ve Enin romanları ile bertaraf eder. Hatta o, sadece bu romanları ile değil, 1890’lı yılların başlarından itibaren Tercüman-ı Hakikat, Hanımlara Mahsus Gazete, İkdam gibi dönemin etkin gazete ve dergilerinde yayımladığı yazıları ve yine bu süreçte kaleme aldığı Nisvân-ı İslâm, Taaddüd-i Zevât’a Zeyl, Terâcim-i Ahvâl-i Felâsife, Tedkîk-i Ecsâm gibi kadın, felsefe, tarih, biyografi kitapları ile kendini kabul ettirir. Süreli yayınlardaki yazıları ve yayımladığı kitaplarıyla Fatma Aliye, artık erkek egemen edebiyat ve matbuat ortamını ciddi şekilde “ihlal” eden “ilk kadın” yazardır. O, her ne kadar çeşitli tür ve alanlarda eser vermiş olsa da esas olarak bir romancıdır. Ahmet Mithat Efendi’yi üstat olarak kabul eden Fatma Aliye, hemen bütün romanlarında kadın ve evliliği ana eksen yapmış ve onu ısrarla işlemiştir.

Fatma Aliye’yi anlama çabasının bir ürünü olan Kalemini Hemcinsine Vakfeden Öncü Bir Yazar Fatma Aliye Hanım adlı bu kitap, Fatma Aliye’nin ailesi, çocukluğu, yetiştiği ortam, öğrenimi, edebiyat dünyasına girişi ve etrafında dönen tartışmalar, Ahmet Mithat Efendi ile uzun yıllar devam eden dikkat çekici ilişkisi, kurduğu yardım cemiyetleri ve cemiyetlerdeki faaliyetleri, romanları, romanlarının özellikleri, kadın meselesine yaklaşımı, şöhreti, unutuluşu ve yeniden hatırlanışı gibi konuları odağa almakta ve incelemektedir.