Metinleri doğru anlama, satır aralarında yatan incelikleri ortaya çıkarma konusunda metin çözümleme yöntemleri önemli ip uçları sağlar. Bu kitapta 1839 yılında ilân edilen Tanzimat Fermanı’ndan başlayarak o dönemde basında çıkan yazılar, şiirler, öykü ve belli başlı romanların sistematik çözümlemesi yapılmaktadır. Tanzimat Fermanı başta olmak üzere bu dönemde yayınlanmaya başlayan Tercüman-ı Ahval (1860) ve Tasfir-i Efkâr (1862) gazetelerinin mukaddimeleri incelenmektedir.

Ayrıca dönemin şiirlerinden ve tiyatro eserlerinden örnek incelemeler yapılmaktadır. Tanzimat döneminde yayımlanan ve dönemin ruhunu yansıtan şu metinler çözümlenmektedir: Nabizâde Nazım, Karabibik, Şemseddin Sami, Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat, Namık Kemal, İntibah, Ahmet Mithat, Felatûn Bey ile Rakım Efendi, Samipaşazâde Sezai, Sergüzeşt, Recaizâde Mahmut Ekrem, Araba Sevdası, Mizancı Murat, Turfanda mı Turfa mı?