“Faşizme dönüş, Umberto Eco’nun ‘Ebedi Faşizm’ başlıklı makalesiyle, büyük bir sükseyle yeniden tedavüle girdi. Bu makalenin okunma biçimi, yazarın, ‘ebedi faşizm en masum kisvelere bürünerek geri dönebilir’ ve ‘görevimizin onun maskesini düşürmek ve dünyanın her yerinde her gün ortaya çıkan yeni biçimlerinden her birine dikkat çekmek’ uyarısını yaparken söylediklerinin tam tersi etkiler yaratabilir diye düşünüyorum.” Emilio Gentile

Faşizmi tarihte kalmış “antika” bir olay olarak görmek bir uçtaysa, her otoriter ve baskıcı rejimi faşistlikle itham etmek de öteki uçtur. İkisi de günümüzde faşizm benzeri sonuçlara yol açabilecek olan hareketler ve ideolojik öğeler karşısında insanları duyarsız ve atıl kılabilir. Emilio Gentile, Faşist Kimdir? başlıklı kitabında, faşizm kavramının genel bir hakaret sözcüğüne dönüşmesinin bu sakıncalarına dikkat çekiyor. Faşizmin İtalya’da bir yüzyıl önce ortaya çıkarken sahip olduğu örgütsel, kültürel ve kurumsal boyutların özgül niteliğini hatırlatıyor.

Kitaba Türkiye’de faşizm kavramının serencâmı üzerine kapsamlı bir giriş yazısı yazan Tanıl Bora’nın da işaret ettiği gibi, Gentile’nin kitabını okurken, faşizm kavramının soldaki enflasyonist kullanımının vahim anti-demokratik ve faşizan siyaset, ideoloji ve pratiklere karşı güçlü bir duyarlılık oluşmasını engellemiş olabileceği sorusu karşımıza çıkıyor.